Balanceren met energie

Utility Times juli 2022

USG levert utilities aan klanten op Chemelot, behartigt de belangen van deze klanten voor onderwerpen als energie-efficiëntie en emissiehandel, maar vervult daarnaast nog een voortrekkersrol op het gebied van duurzaamheid. Zo levert USG vanaf 1 juli een mooie bijdrage aan de netstabiliteit in Nederland. Sonny Schepers, senior Sustainability Engineer & Advisor Commercial Affairs bij USG legt uit wat dat betekent.

Demand Side Response
“Laat ik beginnen bij het begin” zegt Sonny Schepers “en eerst iets uitleggen over Demand Side Response. Bij Demand Side Response past de elektriciteitsverbruiker zich aan op de momentane situatie in de elektriciteitsmarkt; is er een overschot aan elektriciteit uit wind- of zonne-energie, dan zakt de prijs en neemt de klant meer af. Andersom geldt dat je als gebruiker minder gaat afnemen op het moment dat er een tekort ontstaat en de prijs stijgt.”

Het mee laveren door de gebruiker heeft voor producenten van duurzame elektriciteit een groot voordeel. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat productie van hernieuwbare elektriciteit wordt stilgezet op last van de netbeheerder. Er wordt namelijk steeds meer elektriciteit opgewekt uit wind- en zonne-energie en die hoeveelheid is niet gekoppeld aan de behoefte van dat moment. De vraag is dan wie al die energie gaat gebruiken. Flexibele vraag, die zich aanpast aan het aanbod, is dus noodzakelijk voor een stabiele markt en de verdere ontwikkeling van hernieuwbare elektriciteitsopwekking.

Daarbij wordt steeds vaker naar de industrie gekeken om een bijdrage te leveren aan de landelijke netstabiliteit door Demand Side Response. Sonny is van mening dat de industrie, en dus USG, hier een actieve rol in moet gaan spelen. “Op Chemelot is op meerdere plekken flexibiliteit beschikbaar, maar het is vaak complex en duur om die flexibiliteit te ontsluiten omdat de processen ingericht zijn op stabiel en maximaal produceren. Het is goed om als USG ervaring op te doen, om zo straks advies te kunnen geven aan andere site users.”

Een virtuele energiecentrale
TenneT is beheerder van het landelijk hoogspanningswerk. Zij hebben zelf geen installaties om de balans te handhaven en contracteren installaties om dat te doen. Het van oorsprong Duitse Next Kraftwerke ondersteunt bedrijven zoals USG die de markt voor balanceringsenergie betreden. Next Kraftwerke brengt expertise en tools in waarmee industriële klanten worden ontzorgd en regelt daarnaast de communicatie en contractering met TenneT.

USG stelt flexibel vermogen beschikbaar en Next Kraftwerke verzamelt als aggregator de flexibiliteit van verschillende industriële klanten in Nederland. Dit geaggregeerde vermogen wordt vervolgens als pool aangeboden aan TenneT. Alle units in de pool worden verbonden met de virtuele energiecentrale van Next Kraftwerke waardoor installaties met hun besturingssysteem communiceren. In ruil voor het beschikbaar stellen van flexibel vermogen ontvangt USG een vergoeding.

Appeltje eitje
Met het vraagstuk in de arm kon USG op zoek naar een passende installatie. Uit een haalbaarheidsstudie van medio 2019 is gebleken dat K2001, een noodluchtcompressor, geschikt is voor inzet als flexcontract. In principe stelden de benodigde werkzaamheden niet zo veel voor: het realiseren van een beveiligde externe communicatie, het installeren van een flexbox en het maken van een besturingskoppeling met K2001. “Appeltje eitje zou je denken” gaat Sonny verder, “maar in werkelijkheid bleek het toch wat ingewikkelder.

“We liepen bij dit – op het eerste oog – eenvoudige project toch tegen de nodige zaken aan. Zo bleek de oorspronkelijke aggregator niet in staat de minimale poolgrootte van 20 MW vol te krijgen en zijn we op een bepaald moment overgestapt naar een nieuwe aggregator, hebben we uiteindelijk twee keer de elektriciteitsmeter moeten vervangen en is de MOC-procedure (Management of Change) twee keer doorlopen. Maar de aanhouder wint en gelukkig hebben we alles kunnen oplossen waardoor K2001 vanaf 1 juli meedraait in de flexpool van Next Kraftwerke. In dit hele proces hebben we een hoop geleerd waardoor een volgende flexproject een stuk sneller gerealiseerd kan worden.”

Hoe werkt het?
Noodluchtcompressor K2001 staat altijd stand-by en wordt vanuit veiligheidsoverwegingen wekelijks getest. Tijdens deze test wordt K2001 in omloopbedrijf gezet en wordt gekeken of alles naar behoren functioneert. Met een elektrisch vermogen van 2 MWe heeft K2001 een significant elektriciteitsverbruik. Door K2001 aan te bieden als flexibel noodvermogen contract krijgt TenneT toestemming om – in geval van nood, bij een significant overschot van elektriciteit op het landelijk netwerk – K2001 te starten. Op die manier wordt extra elektriciteitsvraag gecreëerd.
Als TenneT dit contract inroept werkt USG het testprotocol af dat normaliter door USG op een ander tijdstip zou worden uitgevoerd. Een tijdelijk overschot van elektriciteit wordt hiermee op een zinvolle manier ingezet. De verwachting is dat TenneT dit contract maar 5 tot 10 keer per jaar voor maximaal 1 uur inzet, terwijl USG van TenneT een vergoeding ontvangt voor elk uur dat K2001 beschikbaar is.

Sonny: “Het doel dat we steeds voor ogen hielden is dat we energie wilden verplaatsen, niet vernietigen. Het moest niet alleen financieel interessant zijn maar vooral ook bijdragen aan ons duurzaamheidsverhaal. Het kost ons relatief weinig en we hebben dit binnen enkele maanden terugverdiend. Het past binnen de activiteiten en strategie van USG en ik zie op Chemelot meer potentie voor dit soort projecten. Mogelijk kan USG Demand Side Response voor Chemelot centraal aansturen. Dit kleine project is een mooi begin om ervaring mee op te bouwen en Chemelot partijen te overtuigen van de mogelijkheden. Het mes snijdt aan twee kanten: de kosten van elektriciteitsinkoop worden verlaagd en je draagt bij aan de stabiliteit van het elektriciteitsnet.”

Ook Nsongo Mfumu A Kanda van Next Kraftwerke Benelux is opgetogen over de samenwerking. “Er is een groot potentieel voor industriële demand response in Nederland en het is knap dat USG daar een voortrekkersrol in neemt. Wij dragen veiligheid, betrouwbaarheid en cybersecurity hoog in het vaandel, wat past bij de noden van een site als Chemelot. Door de noodluchtcompressor in te zetten op noodvermogen slaan we twee vliegen in één klap: we ontzien het Nederlands elektriciteitsnet wanneer de nood het hoogst is en tegelijkertijd doet de activatie dienst als periodieke test van de installatie. We kijken uit naar het vervolg van dit gezamenlijk traject met USG, want we zien vele kansen om samen het elektriciteitsverbruik op de site verder te optimaliseren en zo bij te dragen aan de energietransitie!”■